به نام آفریننده آسمان وزمین وهرانچه مابین آنهاست
نکاتی چند در مورد مسئلۀ حیوانات خانگی
۱. ما در قرآن شش سوره به نام حیوانات داریم. سوره بقره، انعام، فیل، نحل، نمل، عنکبوت. این نشان می دهد که زندگی ما انسان ها با حیوانات یک پیوند بسیار نزدیکی دارد. در سوره های دیگر نیز از حیوانات نام برده شده است.
۲.یک سری حقوق برای حیوانات برعهده انسان قرار داده شده که جزء تکالیف انسان است و احکام پنج گانه را دارد. ممکن است واجب یا مستحب یا مباح یا مکروه یا حرام باشد.
۳. از جهت هستی شناختی، انسان میتواند تأثیر در حیوانات داشته باشد و حیوانات نیز می توانند تأثیر در انسان داشته باشند. از چهار راه شناخت یعنی تجربه، عقل، شهود و وحی میتوان این امور را شناخت.
۴.در فضای مجازی این موضوع مطرح شده که :
 چطور دلتان میآید سر یک گوسفند را ببُرید بعد هم از گوشت آن بخورید. این یک مسئله ساده ای است که اصلا فلسفۀ خلقت این موجود همین است. خدای متعال آنها را برای انسان خلق کرده است. چراگربه را سر نمی بریم و نمیخوریم؛ اما مرغ وگوسفند را می خوریم؟ چون فرمود: «احلّت لکم بهیمه
الانعام الا ما یتلی علیکم» (مائده: ۱). کمال گوسفند در همین است که به یک رشدی برسد که برای انسان ذبح شود. میوه ها نیز چنین هستند.
۷.در روایات بسیار فراوان امر به نیکی به حیوان و نهی از آزار و اذیت حیوان هر دو را داریم. نفقه و هزینه حیوان بر ما واجب است. حضرت علی ع فرمودند: به صورت چهارپایان نزنید؛ آنها را نفرین نکنید؛ در لانه حیوانات ادرار نکنید. شکنجه و سوزاندن حیوانات خصوصا گربه حرام است. از کشتن حیوانات نهی شده مگر اینکه آزاردهنده باشند. «نَهی رسول اللّه صلی الله علیه و آله عن قَتلِ کُلِّ ذی رُوحٍ إلاّ أنْ یُؤذی»؛ (متقی هندی، کنز العمّال، ص۳۹۹۸۱)
راجع به غذا و آب دادن به حیوانات فراوان سفارش شده است. (ر.ک: بخش چهارم تعامل انسان با حیوان در مفاتیح الحیات از استاد جوادی آملی) عَنْ عَلِیٍّ ع إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص نَهَی عَنْ قَتْلِ خَمْسَهٍ الصُّرَدِ وَ الصُّوَامِ وَ الْهُدْهُدِ وَ النَّحْلِ وَ النَّمْلَهِ وَ الضِّفْدِعِ (قورباغه) وَ أَمَرَ بِقَتْلِ خَمْسَهٍ الْغُرَابِ (کلاغ) وَ الْحِدَاءِ (زغن) وَ الْحَیَّهِ (مار) وَ الْعَقْرَبِ وَ الْکَلْبِ الْعَقُورِ (سگ هار). (عیون اخبار الرضا،ج۱، ص۲۷۷).
۸.در احکام طهارت آمده است: اگر آب تنها به اندازه وضوگرفتن یا خوردن یک حیوان مثلا یک سگ تشنه است، باید تیمم کرد و آب را به حیوان داد. «یَا رَسُولَ اَللَّهِ أَوَ لَنَا فِی اَلْبَهَائِمِ أَجْرٌ؟ قَالَ: نَعَمْ فِی کُلِّ کَبِدٍ رَطْبَهٍ أَجْرٌ» (مجلسی، بحارالأنوار، ج۶۲، ص۶۵)
۹.نباید ابعاد مختلف یک بحث خلط نشود. نگهداری حیوان یک بحث است؛ نجاست حیوانی مانند سگ یک بحث است؛ تغذیه و رسیدگی یک بحث است؛ آزار نرساندن به حیوانات مثل سگ نیز یک بحث است. فواید و قابلیتها و صفات حیوان نیز یک بحث است. اینها همه جداست و ربطی به هم ندارند.
۱۰.از نگهداری بعضی حیوانات مذمت شده که آثاری هم دارد یکی سگ است. فروع کافی، ج۶، ص ۲۵۲، باب الکلاب. یک فصل است و دوازده روایت دارد. ما نمی گوییم نگهداری سگ حرام است می گوییم خوب نیست مذمت شده و مکروه است. عن أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُکْرَهُ أَنْ یَکُونَ فِی دَارِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ، الْکَلْبُ. و عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ: مَا مِنْ أَحَدٍ یَتَّخِذُ کَلْباً إِلاَّ نَقَصَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ عَمَلِ صَاحِبِهِ قِیرَاطٌ »امام صادق ع فرمودند: هر کسی که سگی را نگهداری میکند هر روز از اعمالش یک مقداری کم میشود. (مجلسی، بحار الأنوار، ج۶۲، ص۵۱)
در روایت دیگر آمده «قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ کَلْبِ اَلصَّیْدِ یُمْسَکُ فِی اَلدَّارِ؟ قَالَ: إِذَا کَانَ یُغْلَقُ دُونَهُ اَلْبَابُ فَلاَ بَأْسَ» آیا میشود آدم در خانهاش سگ شکاری را نگه دارد حضرت فرمودند: طوری باشد که در بسته ای باشد که شما یک جا باشید و او جای دیگر اشکالی ندارد.(کلینی، الکافی، ج۶، ص۵۵۲)
۱۱.چیزهایی که نجس هستند قابل خرید و فروش نیستند. مگر مواردی که شرع مقدس خودش استثنا کرده باشد. سگ صید و سگ گله را استثنا کرده و فرموده قابل خرید و فروش است.. مثل مواردی که فقها امروزه ملحق کرده اند. مثلا سگ موادیاب و سگ زنده یاب. اینها سگ هایی است که ارزش دارد و قابل خرید و فروش است. اما سگ هایی که امروزه در خانه نگهداری می کنند. سگ های زینتی و سگ هایی که همراه خودشان می برند و سگ گردانی می کنند قابل خرید و فروش نیستند. اینها از نظر شرعی مالیت ندارند. نجابت سگ با نجاست هیچ ارتباطی ندارد و سگ کاربردهای متعدد دارد.
۱۲.دو حیوان را فقط داریم که نجس العین هستند و با شستن و استریل کردن، پاک نمی شوند. سگ و خوک خشکی نه دریایی. بقیه حیوانات ولو حرام گوشت باشند پاک هستند. در روایات آمده: «تَنَزَّهُوا عَنْ قُرْبِ اَلْکِلاَبِ فَمَنْ أَصَابَ اَلْکَلْبَ وَ هُوَ رَطْبٌ فَلْیَغْسِلْهُ» (الخصال، ج۲، ص۶۱۰)
باید توجه کرد هیچ کدام از نجاسات ده گانه یا یازده گانه در قرآن نیامده ولی شعار ما حسبنا کتاب الله نیست. ۱۴۰۰ سال تمام فقها و بزرگان از شیخ طوسی و مفید تا آخر گفته اند سگ نجس است. نجاست به معنای بی ارزش بودن شیء نیست. این نطفه انسان است که من و شما را به وجود آورده ولی نطفه نجس است. بعد از انعقاد نطفه، باید زن و مرد هر دو بروند تمام وجودشان را بشویند و غسل کنند. اما این نطفه چقدر ارزش دارد؟ آنقدر ارزش دارد که حق سقطش را ندارند. سخن برخی مثل این است که بگوییم خون خیلی باارزش است پس نباید نجس باشد. این ملازمه غلط است. چنانکه جملۀ اگر سگ نجیب است، پس پاک است. اگر سگ وفادار است، پس پاک است. این ملازمه غلط است. بسیاری از چیزهای باارزش، نجس هستند. بلکه بالاتر از این، بسیاری از چیزهای باارزش حرام هستند. خاک باارزش است ولی خوردنش حرام است. هر خونی نیز نجس نیست. خون ماهی پاک است. خون مار پاک است. خون مرغ نجس است. خون گوسفند در زمان ذبح که خارج می شود نجس است ولی خونی که داخل این حیوان می ماند پاک است. نجاست لزوما به معنای آلودگی و کثافت نیست. ۱۳.در کتاب الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۱۱ آمده شافعی ها سگ را مطلقا نجس می دانند. حنبلی ها همه انواع سگ را نجس می دانند. مالکی ها سگ را پاک می دانند. حنفی ها آب دهانش را نجس و بدنش را پاک می دانند. ولی میان شیعه اصلا اختلافی وجود ندارد. روایات ما هم روایات متواتر است.
۱۴.امروزه در جهان مدرن نگهداری حیوانات خانگی به مثابه یک روش زندگی و جایگزین شدن حیوان به جای همسر، فرزند و دوست است. این رفتار یکی از هنجارهای شوم تفکر مادی و الحادی غرب و ناشی از تنهایی و کمبود محبت است. نگاه امروزی به این مسئله کاملا با بحث نگهداری و رسیدگی حیوانات در گذشته متفاوت است.
۱۵.فارغ از مباحث دینی و اخلاقی، از حیث مادی و بهداشتی نیز همنشینی انسان و حیوانات مختلف، موجب تسری بیماری ها و آلودگیهای پیدا و پنهان حیوان به انسان است. همگان می دانند بسیاری از بیماری ها و میکربها و ویروسها هنوز برای بشر ناشناخته اند و بسیاری از امراض خطرناک از حیوانات به انسان منتقل شده اند..
۱۶.مزاحمت ها و وحشیگری حیوانات و به هم زدن توازن طبیعی بین حیوانات نیز مشکل دیگری است که نباید از آن غفلت کرد. شما امروز شاهد از بین رفتن و کاهش برخی از حیوانات توسط گله های سگ های رها و هار وگرسنه هستید. علاوه بر اینکه حمایت از حیوانات، نباید مختص برخی گونه ها باشد.
۱۷.حیوانات انواع بسیار فراوانی دارند و از پشه ومگس و زنبور شروع می شوند و شامل گاو و شیر و شتر هم می شوند. اصرار بر نگهداری سگ نیز از نکات حائز اهمیت و مسئله دار است. حمایت از حیوانات، نباید مختص برخی گونه ها باشد.
۱۸.همه حیوانات از جمله سگ وحیوانات پیشرفته، حرمت دارند و مخلوق، مطیع و ذاکر خداوند متعال هستند و بر بسیاری از انسانهای عاصی و یاغی، شرافت و برتری دارند.
حسین وحید پور ، حمید کریمی شهریور ۱۴۰۱ ش.
|
